Türkiye’nin de öncülüğünü yaptığı tahıl anlaşmasının nasıl işleyeceği belirsizliğini koruyor. Ve nasıl olması gerektiği açıklanıyor.
Kiev’e göre, Ukraynalı bir askeri sözcüye göre, tahıl ve diğer tarımsal malları ihraç etmek için bir anlaşma imzaladıktan bir gün sonra Rusya, tahılın depolandığı Odessa limanına saldırdı. Rus açıklamalarına göre “önümüzdeki birkaç gün” içinde yürürlüğe girmesi gereken anlaşmaların şimdi geçersiz olup olmadığı başlangıçta belirsizdi. Planlanan hükümlere genel bir bakış:
- Koordinasyon merkezi İstanbul’da: Ukrayna ve Rusya’nın yanı sıra Türkiye ve Birleşmiş Milletler temsilcileri, Karadeniz’den geçecek yük gemilerinin zaman çizelgesini ortaklaşa belirleyecek. Uzmanlara göre, merkez üç ila dört hafta içinde faaliyete geçebilir.
- Gemilerde silah denetimi: Gizli silah sevkiyatını önlemek için kargo gemilerinin dört tarafın temsilcileri tarafından kalkış ve varışlarında İstanbul’da denetlenmesi bekleniyor. Moskova bunu talep etmişti.
- Karadeniz’de Güvenli Koridorlar: Ukrayna ve Rusya, kargo gemileri için güvenli koridorlara saygı göstermeyi ve orada askeri faaliyetlerden kaçınmayı taahhüt ediyor. Ukrayna’dan ayrılırken kargo gemilerine Ukrayna askeri botları eşlik edecek. Gemiler Ukrayna’nın Odessa, Piwdenny (Yuzhne) ve Chornomorsk limanlarından ayrılıyor.
(Resim: AP)
- Sözleşme başlangıçta dört ay geçerlidir: Sözleşme başlangıçta dört ay geçerli olmalı ve otomatik olarak uzatılmalıdır. Ayda yaklaşık sekiz milyon ton tahıl ihraç edilebiliyorsa, şu anda bloke olan 25 milyon tonluk tahılı ihraç etmek için dört ay yeterli olacaktır.
- Rusya’nın tarım ürünleri ihracatı için garantiler: Sözleşme, Rusya ve Birleşmiş Milletler tarafından imzalanan bir anlaşma ile desteklenecektir. Bu, Batı’nın Rusya’ya yönelik yaptırımlarının Rus tahıl ve gübre ihracatını etkilememesini garanti etmeyi amaçlıyor. Rusya daha önce nakliye şirketlerine, bankalara ve sigorta şirketlerine yönelik yaptırımların da dolaylı olarak tarım ürünlerinin ihracatını engellediğinden şikayet etmişti.
- Şu an için mayın temizleme yok: Müzakereciler başlangıçta Karadeniz’deki mayınları temizlemekten kaçınıyorlar. BM’ye göre, bu “çok fazla zaman alacaktı”. Mayınlar öncelikle limanlarını savunmak için Ukrayna tarafından döşendi. Ukrayna savaş gemileri de mayınlardan kaçınmak için yolculuğun başlangıcında tahıl gemilerine eşlik edecek. Mayın temizliği gerekliyse, anlaşmaya göre bu, henüz ismi açıklanmayan başka bir ülkenin temsilcileri tarafından yapılmalıdır.
- Türkiye ve Yunanistan’dan gelen kargo gemileri: Deniz Ticareti Enstitüsü’ne (Isemar) göre, tahılı sevk etmek için özellikle Türk ve Yunan dökme yük gemileri kullanılacak. Bir gemi genellikle 20.000 ila 70.000 ton arasında tahıl yükleyebilir.
- Armatörler ve mürettebat için güvenlik: Şubat ayının sonundaki savaşın başlamasından bu yana, Karadeniz ve Azak Denizi’nin büyük bölümleri artık sigorta kapsamında değildir. Fransız reasürör Scor’dan Slyvain Gauden’e göre, söz konusu gemiler için hala bir tür ek sigorta müzakeresi yapılması gerekiyor. Uluslararası Deniz Ticaret Odası’na (ICS) göre, anlaşmanın yürürlüğe girebilmesi için mürettebatın güvenliğinin hala düzenlenmesi gerekiyor.
